پایگاه خبری معدن نیوز- عضو کمیته بانوان معدن کار ایران گفت: مواد دیرگداز یا نسوز به مواد طبیعی یا مصنوعی گفته می‌شود که در حرارت‌های زیاد (بیش از 1000 درجه سانتی گراد ) دارای مقاومت حرارتی، مکانیکی، شیمیایی و سایشی خوبی باشند.
نازنین نمازی در گفت‌وگو با پایگاه خبری معدن نیوز بیان کرد: مواد دیرگداز در بیشتر موارد غیر فلزی هستند و برخی از عناصر دارای خاصیت دیرگدازی بوده و وقتی در ترکیب کانی‌ها شرکت می‌کنند کانی‌ها را به مواد دیرگداز و نسوز تبدیل می‌کنند.
وی آلومینیوم، زیرکنیم، منیزیم، کرم، سیلیسیم، تانتالیم، لانتانیم، توریم و برلیوم را از جمله این عناصر اعلام و تصریح کرد: ویژگی‌های مهم دیرگدازها یا مواد نسوز، باید حداقل دارای چهار ویژگی مهم باشند که از جمله آنها خاصیت دیرگدازی است.
نمازی افزود: این خاصیت به ترکیب شیمیایی و ساختمان بلورین مواد بستگی دارد. برای نمونه در ترکیبات آلومینیوم دار، رابطه مستقیمی بین پایداری حرارتی و مقدار آلومینیم هر ترکیب وجود دارد. برای مثال پایداری حرارتی رس با 45 درصد Al2O3تقریباً 1750 درجه سانتی گراد در حالی که پایداری حرارتی خالص Al2O3 حدود 2050 درجه سانتی گراد است.
عضو کمیته بانوان معدن کار ایران تاکید کرد: مواد دیرگداز باید در حرارت‌های بالا دارای مقاومت شیمیایی زیادی باشند به طوری که با مواد گداخته، گازها و بخار آب واکنش نشان ندهند. این خصوصیت تابع ترکیب شیمیایی مواد اولیه، تخلخل و ساختمان بلوری آنهاست.
وی ادامه داد: مقاومت در مقابل تغییرات ناگهانی حرارت، به افزایش یا کاهش بسیار سریع دما شوک حرارتی گفته می‌شود. مواد نسوز باید بتوانند در مقابل شوک‌های حرارتی مقاومت کرده و از هم نپاشند.
این کارشناس زمین شناسی عنوان کرد: با توجه به افزایش و کاهش ناگهانی دمای کوره‌های ذوب یا کوره‌های پخت سیمان و آهک، در صورت عدم توانایی تحمل این شرایط توسط مواد دیرگداز، این مواد به سرعت تخریب شده و قابلیت استفاده خود را ازدست خواهند داد.
او گفت: مقاومت سایشی ؛دیرگدازها به نوعی باید از جنس مواد ساینده نیز باشند یا حداقل مقاومت سایشی خوبی داشته باشند. با توجه به تماس دائمی این مواد با مواد گداخته شده و در داخل دیگ‌های ذوب یا کوره‌های پخت مواد، در صورت نداشتن مقاومت سایشی، به شدت فرسوده شده و از بین خواهند رفت.
وی در مورد انواع دیرگدازها بیان کرد: کانی‌ها و سنگ‌های مختلفی در گروه نسوزها یا دیرگدازها قرار می‌گیرند که از جمله می‌توان به اولیوین، زیرکن، کرومیت، مسکویت، گرافیت، آندالوزیت، دیستن، سیلیمانیت، ولاستونیت، آزبستها (کریزوتیل، ترمولیت، آموزیت و...)، منیزیت، رس آتشخوار، دولومیت، بوکسیت و لاتریت اشاره کرد.
به گفته وی؛غیر از مواد فوق، از ترکیب‌های مصنوعی مثل کاربید سیلیس نیز به عنوان دیرگداز استفاده می‌شود. دیرگدازها بر اساس شرایط شیمیایی محیط عمل، درجه دیرگدازی و ترکیب مواد اولیه قابل طبقه بندی هستند. بر اساس شرایط شیمیایی، دیرگدازها به سه نوع اسیدی، خنثی و قلیایی تقسیم می‌شوند.